Temperamentvolle kinderen

‘Zo, die heeft temperament,’ hoor je soms al zeggen als ze de kinderwagen in kijken. Je zou het temperament de uiting van het karakter kunnen noemen. Aan het gedrag van je baby kun je vaak al karaktereigenschappen zien. Bij de meeste kinderen is het temperament vóór het zesde levensjaar al goed zichtbaar.

Temperament kun je in 4 tegenpolen indelen:

• Introvert – extravert
• Gericht op heden (controle) – Gericht op toekomst (wat zou kunnen zijn of worden)
• Logisch analytisch en objectief denken – Denken vanuit eigen waarden
• Controle – Ruimte houden voor verandering

Valkuilen
Wat voor de een temperamentvol is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Veel hangt af van wat je zelf voor karakter hebt. Soms herken je gedrag van jezelf in het kind, soms ook niet. In beide gevallen kan het lastig zijn om met dit gedrag om te gaan. Als je het herkent, heb je misschien de neiging om het te sturen, zodat het kind niet in dezelfde valkuilen valt als jij bent gevallen. Als je het niet herkent, heb je misschien wat meer moeite om het gedrag te lezen of begrijpen: wat wil het kind nu precies? Als je hier wat meer over wilt weten, verwijs ik je naar de boekentip onderaan dit blog.

Volgers en niet-volgers
Ouders hebben vaak al een beeld van hoe ze willen dat kinderen zich gedragen. Nu hoor ik u denken: dat is toch opvoeden? En inderdaad, in de opvoeding leren kinderen wat er van hen verwacht wordt in bepaalde situaties. Maar hoe kinderen dit leren hangt voor een groot deel af van het karakter en dus ook het temperament.

Er zijn nu eenmaal kinderen die graag volgen en kinderen die graag het tegenovergestelde doen. Zo is het ook bij volwassenen. Je hebt volgers en niet-volgers, en de niet-volgers zijn later vaak het meest eigenzinnig, uniek of hebben ze iets karakteristieks over zich.
Ik persoonlijk houd van die karakter-kinderen. Ze geven heel duidelijk aan wat ze wel of niet willen. Ze zijn vaak alleen een beetje onhandig in hoe ze dat doen. Dát moeten ze leren en dat moeten wij ze leren. In mijn werk als pedagogisch medewerker en als pedagogisch coach ben ik al heel wat van die karakter-kinderen tegen gekomen. Ze zetten me aan het denken, hoe krijg ik dit kind daar waar ik het hebben wil?!

Opvoeden dus!
Dat opvoeden een vak is weten wij bij Hero als geen ander. Omdat ieder kind uniek is, moet je kijken naar wat ieder kind nodig heeft. Waar ligt de interesse van het kind, welke grens zoekt het op, wanneer en in welke omstandigheden?

Door goed naar je kind te kijken, weet je waar het goed in is, bijvoorbeeld in lopen, fietsen of klimmen. Door het kind de ruimte te geven om dat wat het goed kan ook daadwerkelijk (vaak) te doen, heb je een uitlaatklep gevonden. En iedereen wordt daar blij van: het kind want hij of zij kan zich goed uitleven, jij als ouder want je kind is blij en je hoeft nauwelijks in te grijpen, en daarnaast de omgeving, want die zien een blij kind dat doet wat hij of zij leuk vindt en goed kan.

Kaders van mogelijkheden

Waar het vaak misgaat, is daar waar het iets moet wat het kind lastig vindt. Of omdat het stil moet zitten, of omdat het iets anders wil doen of… Om welke reden dan ook. Vraag jezelf af op zo’n moment wat er echt moet. Stel je bent in gesprek met iemand en je kind moet wachten. De meeste kinderen houden niet van wachten, maar temperamentvolle kinderen maken dit nog net even duidelijker door te trekken, te stampen of zelfs te schreeuwen.

Kijk dan even met je kind mee, wat zou het graag doen? Vaak bedenken kinderen zelf al een oplossing en vragen ze of ze ‘daar mogen kijken/rennen/spelen’. Wanneer je kind het niet zelf kan bedenken, kijk dan goed om je heen, hoever mag een kind bij je vandaan? Wat zijn de kaders van de mogelijkheden? Wat is er in de buurt waar het kind naartoe kan?

Als het kind erbij moet zijn, omdat je bijvoorbeeld onderweg bent, kun je ook vragen wat het kind graag wil, zelf fietsen (dat moet je dan wel bedenken voordat je weg gaat) iets meenemen om te doen of een spelletje ter afleiding zoals: ‘ik zie ik zie wat jij niet ziet’.

Perspectief van het kind
Waar het op neerkomt, is dat je echt goed kijkt en handelt vanuit het perspectief van het kind. Je kind kan het soms nog niet zelf bedenken en dus moet jij meekijken, meedenken en misschien meedoen zoals bij het spel ‘ik zie ik zie wat jij niet ziet’. Naarmate het kind ouder wordt en meer ervaring heeft met ‘zelf kiezen’ wordt het steeds makkelijker om een oplossing te vinden.

Realiseer je dat het kind het niet doet om jou te pesten, het weet het gewoon nog niet en jij zult als opvoeder op moeten treden. We zijn vaak geneigd om direct in te grijpen door ‘niet doen, hou op, ga zitten, wees stil’ e.d. te zeggen. Kinderen moeten toch gewoon luisteren, zeiden onze ouders altijd. In de basis hebben ze gelijk, maar zouden wij dan ook niet naar onze kinderen moeten luisteren?

Als je bedenkt dat de oplossing die zij verzinnen direct effect heeft, is het zonde van je tijd en energie om steeds manieren te verzinnen waarop het kind doet wat jij wilt. De kunst is om de oplossingen die zij verzinnen in te passen in de situatie. Want je kunt niet gaan zingen in een bibliotheek of rennen in een bejaardentehuis. Maar misschien wel in de hal of zingend voorlezen aan de beer.

Een ander voorbeeld: soms wil je kind iets wat jij niet wilt, snoep, buitenspelen, verven of naar Monkey Town. Hoe onhandig je kind dit ook vraagt, eigenlijk is het gewoon een verzoek ‘Kunnen we nu…’ Als we dat verzoek nu eens serieus nemen? Het antwoord is nog steeds nee, we kunnen niet… Maar wat kan er wel? Mag het wel een rijstwafel met appelstroop, in de tuin met een (stuiter-)bal of een parcours maken van stoelen en kussens? Je kunt er ook een tijd aan vast hangen: ‘Na het brood eten mag je verven’.

‘Ik wil’
Door ‘nee’ te zeggen blijft je kind vasthouden aan dat wat het wil (lees: drammen). Door te zeggen wat er wel mag of wanneer het wel mag houd je kind ook vast aan wat het wil. Maar dan op meer wenselijke manier. Met het vooruitzicht wanneer het mag, of de ideeën die wel mogen krijgt je kind perspectief, dat zorgt ervoor dat je kind verder denkt dan alleen ‘ik wil, ik wil, ik wil’.

Deze manier van opvoeden vraagt, net als bij vele andere opvoedmanieren, ervaring. Door te proberen kun je leren. Kijk samen met je kind wat de mogelijkheden zijn, benoem wat er niet kan, maar vooral ook wat er wel kan, en wie weet word je verrast door je kind met een prachtige oplossing in een (voor jouw ogen) onmogelijke situatie. Ga op avontuur met je kind en ontdek samen wat werkt voor jullie beiden.

Boekentip: In het boek Eigen-aardig opvoeden van Paul D. Tieger en Barbara Barron-Tieger wordt de persoonlijkheidsleer Myers-Briggs Type Indicator® behandeld en leer je aan de hand daarvan welke opvoedstijlen het beste bij welk type kind passen.
Podcasttip: Een potje opvoeden geeft een realistische blik op opvoeden met praktische tips.